fbpx

Innovatiestrategie: minimale structuur voor maximale innovatiekracht.

door | 3 juni 2022 | Innovatiestrategie

Leestijd: 11 minuten

Je wilt die innovatieve organisatie zijn. Je wilt dat je mensen ondernemend zijn, met ideeën komen. Je wilt je klanten verrassen met nieuwe producten en diensten. Maar bovenal wil je de competitie buitenspel zetten en zo de de continuïteit van je organisatie veiligstellen. Toch lukt het maar niet om succesvolle innovaties te bedenken, testen en introduceren. Nieuwe productideeën stranden in de stroperigheid van de organisatie, en veelbelovende initiatieven blijven op de plank liggen. Waarom is het zo moeilijk om innovatiekracht op te bouwen, en te behouden? 

De oorzaak ligt dieper dan het vaak aangehaalde gebrek aan executie. Dat is ook essentieel —en daarover straks meer—, maar de wortel van het probleem zit hem in het ontbreken van een innovatiestrategie. Zonder commitment aan een coherente strategie die de innovatie-inspanningen op één lijn brengt met de algemene bedrijfsstrategie, eindigen bedrijven vaak met een grabbelton aan plannen, ideeën, en visies. Sommigen leveren kortetermijnsuccessen op, maar disruptive? Neuh.

Wanneer je je organisatie herkent in deze struggle, bevinden jullie je in goed gezelschap. Ook voor succesvolle innovators —Polaroid, Nokia, Yahoo, Hewlett-Packard— is het moeilijk gebleken om hun innovatieprestaties op peil houden. Wil je die nieuwe speler zijn die de markt op z’n kop zet? Of als gevestigde naam voorkomen dat je door die frisse types in de verdrukking raakt? Start dan bij de basis, en leg een degelijke innovatiestrategie op de mat.

Wat is een innovatiestrategie?

Een innovatiestrategie is een verbintenis aan beleidslijnen die uitstippelen hoe je bedrijf zoekt naar nieuwe klantproblemen en -oplossingen, hoe het ideeën genereert en uitwerkt in business models en productontwerpen, en hoe het selecteert welke projecten gefinancierd worden. Simpel gezegd:

“Een innovatiestrategie is een plan om nieuwe dingen op een gestructureerde manier aan te pakken.”

Business strategie vs inovatiestrategie
Figuur 1: Innovatiestrategie versus business-strategie | Joey Gonesh

Innovatiestrategie versus business-strategie

Een innovatiestrategie is onderdeel van je business-strategie. Je business-strategie is er in de eerste plaats op gericht om je huidige business model uit te nutten. Hiermee zorg je ervoor dat je vandaag de rekeningen kunt betalen. Het tweede deel van je business-strategie —waarin je alternatieve business modellen verkent— bepaalt of je over tien jaar nog bestaat.

Bedrijven definiëren regelmatig hun algemene business-strategie, en specificeren daarin hoe verschillende afdelingen zoals marketing, operations, finance en R&D deze ondersteunen. Maar in mijn twee decennia als innovatieconsultant zie ik bedrijven zelden strategieën formuleren waarin ze innovatie-inspanningen afstemmen op hun bedrijfsstrategie. Sterker nog, ik zie hier vooral veel ongeduld. Managers denken dat gebrek aan innovatiekracht een executieprobleem is. Want je hoeft het toch alleen nog maar te regelen? Die vooringenomenheid duidt meestal op weinig kennis over innovatie. Want als je niet weet hoe het innovatieproces werkt, dan zie je ook de complexiteit niet. En als je die complexiteit niet ziet, dan is ‘ie er niet. Dan moet het dus wel een executieprobleem zijn.

Het ligt dus genuanceerder. Ambitieuze plannen zijn een goede eerste stap, maar vaak niet opgewassen tegen de grillige realiteit binnen een bedrijf. Een innovatiestrategie biedt de structuur die nodig is om plannen daadwerkelijk uit te voeren. In het algemeen is structuur essentieel om doelen te bereiken die uithoudingsvermogen vereisen. Als je vijf kilo wilt afvallen —voor de meesten een uitdagend doel dat je alleen bereikt met discipline—  breng je structuur aan met een gedetailleerd voedingsschema, slaapschema en trainingsschema. Zolang je je aan het het dieet houdt, voldoende slaapt en regelmatig traint, vliegen die kilo’s eraf. Wanneer na zes weken je spijkerbroek nog steeds niet dichtgaat, dan pas je je strategie van eten, slapen en trainen aan. Zo ook met een innovatiestrategie.

Als het grootste risico van plannen inderdaad is dat ze niet uitgevoerd worden, dan moeten we de vraag stellen: “Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we de discipline blijven opbrengen om dit tot een succes te maken?”.

Innovatiehartslag op gang krijgen én houden

Het antwoord op die vraag is wat mij betreft: “Door een innovatiehartslag te creëren.”. Dat begint bij het neerzetten van een goed team in een faalveilige omgeving. Net als accountancy, marketing of loodgieten, is innovatie een vak. Ervaring is dus een vereiste. Innovatieteams met mensen die het leuk vinden om ‘lekker creatief bezig te zijn’, aangestuurd door een manager die zichzelf, niet gehinderd door enige kennis, ziet als de volgende Steve Jobs vormen a recipe for disaster. Aspirant innovators moeten zichzelf opleiden, en ook dat is een serieuze verbintenis.

Het in lijn brengen van je innovatiestrategie met je business-strategie levert gegarandeerd hersenbrekers op. Een greep uit zaken waar onze klanten tegenaan lopen:

  • Wat betekent het voor het innovatiebudget wanneer we onze winstdoelstelling voor dit jaar niet halen?
  • Wat als we door personeelskrapte mensen uit het innovatieteam nodig hebben voor het dagelijkse proces?
  • Hoe behouden we een faalveilige omgeving, ook bij tegenslagen?
  • Wat doen we als meerdere projecten mislukken?

Een coherente innovatiestrategie biedt dus de structuur die ervoor zorgt dat je organisatie de discipline kan opbrengen om het innovatiewerk uit te voeren. En dat is de hartslag die je van A naar C brengt.

Figuur 2: Resultaat innovatiestrategie | Joey Gonesh

Wat kun je verder verwachten van een innovatiestrategie?

Het committeren aan een innovatiestrategie levert interessante bijvangst op. Naast meer innovatiekracht zul je zien dat een innovatiestrategie ook leidt tot:

  • meer geïnspireerde medewerkers met spannende ideeën
  • meer succesvolle productintroducties
  • een betere merkreputatie, en potentieel meer sales
  • meer kennis in de organisatie uit experimenten: wat werkt en wat niet
  • meer helderheid over de richting van het bedrijf, en hoe medewerkers hieraan bijdragen
  • meer betrokkenheid en tevredenheid van medewerkers

Hoe ziet een innovatiestrategie eruit?

Om een innovatiestrategie op te stellen heb je informatie nodig, en moet je besluiten nemen. Het Friday out of the Box ‘Innovation Strategy Canvas’ geeft je hierbij houvast. Stap voor stap werk je de informatie uit die thuishoort in de innovatiestrategie. Lees hieronder wat ieder onderdeel inhoudt.

Innovatiestrategie canvas | Friday out of the Box

Figuur 3: Innovatiestrategie canvas | Joey Gonesh

Box 1. Business goals

Zoals gezegd staat een innovatiestrategie niet op zichzelf. Je koppelt deze aan je overkoepelende bedrijfsstrategie. Maak daarom eerst een opsomming van de belangrijkste doelstellingen voor de komende drie tot vijf jaar.

Stel: je wilt binnen vijf jaar groeien van een omzet van € 5 naar 9 miljoen. En stel dat je met je bestaande producten en diensten blijft steken op € 7 miljoen. Dan moet je de komende vijf jaar dus € 2 miljoen genereren met de verkoop van nieuwe producten en diensten.

Box 2. Trends

Trends zijn langetermijnontwikkelingen die impact hebben op je organisatie. Verschillende typen trends zijn politieke-, economische-, sociale-, technologisch-, ecologische- en juridische trends. Trends kunnen leiden tot kansen of bedreigingen voor innovatie. ‘Duurzaamheid’ biedt kansen voor fabrikanten van zonnepanelen, maar levert bedrijven in de fossiele brandstoffen behoorlijke continuïteitsrisico op. Een trend als ‘consumentengemak’ is dan weer een kans voor flitsbezorgdiensten, maar een bedreiging voor de gespecialiseerde detailhandel. Door de trends en hun impact op een rij te zetten, ontrafel je de innovatiekansen en -bedreigingen voor jouw organisatie.

Box 3. Innovatiekansen

Je trendsanalyse heeft je ongetwijfeld nieuwe inzichten gebracht. De volgende vraag die dan rijst is: welke nieuwe klantbehoeften zien je ontstaan uit deze trends? En vervolgens: welke rol kan jouw organisatie vervullen om die klantbehoeften te vervullen? In dit onderdeel formuleer je innovatiekansen op een hoog, conceptueel niveau:

Door de hoge inflatie gaan we een recessie tegemoet (economische trend). Klanten willen steeds meer besparen op hun dagelijkse boodschappen (impact op klantbehoefte). Er ligt een innovatiekans bij ‘besparen op boodschappen’ (kans).

Box 4. Innovatiedoelen en kpi’s

Innovatiedoelen

Je weet nu welke innovatiekansen er liggen voor jouw organisatie. De volgende stap is om innovatiedoelstellingen te bepalen. Dat doe je op twee abstractieniveaus. Voor het eerdere voorbeeld kun je als innovatiedoel formuleren:

“Over drie jaar hebben we 2 miljoen omzet gegenereerd uit nieuwe producten en diensten gericht op het besparen van boodschappen.”

kpi’s

Bovenstaand innovatiedoel is natuurlijk niet concreet genoeg om op te sturen. Daarom vertaal je de innovatiedoelstelling naar meer specifieke kpi’s. Natuurlijk, je lanceert graag in één keer het winnende productidee, maar helaas is dit niet hoe innovatie werkt. Om één succesvol product in de markt te zetten, moet je er misschien wel tien bedenken en testen. Zoals vaker volgt kwaliteit hier op kwantiteit. Mogelijke kpi’s bij het voorbeeld zijn:

  • Jaar 1: 5 productideeën ontwikkeld, 2 getest
  • Jaar 2: 5 productideeën ontwikkeld, 2 getest
  • Jaar 3: 0,5 miljoen omzet uit nieuwe producten en diensten gericht op het ‘besparen op boodschappen’
  • Jaar 4: 1 miljoen omzet uit nieuwe producten en diensten gericht op het ‘besparen op boodschappen’
  • Jaar 5: 2 miljoen omzet uit nieuwe producten en diensten gericht op het ‘besparen op boodschappen’

Box 5. Organisatie

Bij voetbal —of iedere andere teamsport— is je spelersselectie aan het begin van het seizoen misschien wel de belangrijkste beslissing die je neemt. Nog belangrijker dan hun individuele capaciteiten, is hun samenspel. Voor innovatieteams is dat niet anders. Winnende innovatieteams zijn niet de teams die het meeste budget hebben, of de hoogst opgeleide mensen. Nee, de teams die de innovatiedoelen behalen, zijn de teams die het best op elkaar zijn ingespeeld.

Multidisciplinair

Een ideaal innovatieteam is multidisciplinair. Dat betekent dat er mensen van verschillende afdelingen in zitten. Nieuwe ideeën voor complexe problemen vragen namelijk om meerdere perspectieven. Een marketeer kijkt anders naar een probleem dan een ict-ontwikkelaar. Hun verschillende benaderingen vullen elkaar aan. Afhankelijk van jouw innovatiedoelen bepaal je welke disciplines je nodig hebt. Zie je vooral innovatiekansen in datagedreven werken, dan zet je meer technische rollen in je innovatieteam. Maar ben je gericht op het ontwikkelen van fysieke producten dan kies je juist meer productontwerpers.

Dedicated team, drie dagen per week

Een andere vraag die je bij het onderdeel ‘organisatie’ beantwoordt, is hoe dedicated dit team moet zijn. Wij gebruiken als stelregel dat je vanaf 100 FTE, een innovatieteam nodig hebt dat minimaal drie dagen per week aan innovatieprojecten werkt.

Innovatiestrategie | ideale teamsamenstelling
Figuur 4: Ideale samenstelling van een innovatieteam | Joey Gonesh

Innovatie dreamteam

Hierboven zie je een dreamteam voor innovatie zoals wij het gebruiken als blauwdruk. Je ziet dat dit een team is van ‘slechts’ zes personen. Hoe kleiner het team, hoe minder complexiteit. En hoe minder complexiteit, hoe hoger de productiviteit. Wij definiëren productiviteit als kennis x focus x tijd. Wanneer je de juiste mensen in je team hebt, dan heb je de variabele ‘kennis’ geborgd. Als je ook de mensen hebt vrijgemaakt voor drie dagen per week, dan is ook het ‘tijdsaspect’ goed ingevuld. De focus wordt grotendeels bepaald door de omvang van het team. Tien is teveel, maar twee is te weinig.

Innovatiestrategie | grootte innovatieteam
Figuur 5: kleine, dedicated teams leveren de meeste productiviteit

Heb je dit moment nog geen dedicated team, maar wil je toch een stap maken naar meer innovatiekracht? Ga dan bij wijze van tussenstap naar een team van vier personen, en werk stapsgewijs toe naar naar een team van zes.

Box 6. Governance

In je innovatiestrategie bepaal je ook hoe de governance van jouw innovatieprogramma eruit ziet. Governance betekent wie er waarover besluit, op welke manier. Om innovatieteams te laten winnen moet je ze de ruimte geven om productief te zijn, en tegelijkertijd voldoende structuur bieden zodat het team zich in het belang van de organisatie blijft gedragen. Betrokkenheid van senior management is daarvoor cruciaal. Innovatie doorkruist zowat elke functie. Alleen senior leiders kunnen zo’n complex systeem dirigeren. Ze moeten dan ook verantwoordelijkheid nemen voor de processen, de structuren, het talent en het gedrag dat bepaalt hoe de organisatie innoveert.

Geen stuurgroepen

Om die reden zijn we geen fan van stuurgroepen. Vaak genereren stuurgroepen een bureaucratie van rapporten en presentaties, vragen waarop geen antwoord komt en beslissingen die worden uitgesteld.

Innovatiestrategie - scrum aanpak

Figuur 6: scrum als voorbeeld van een proces-aanpak

Scrum als proces-aanpak

Maar wat dan wel? Een flexibele proces-aanpak die het team autonomie geeft, zoals scrum bijvoorbeeld. Scrum zorgt voor executiekracht, dankzij de duidelijke rollen —product-owner, scrummaster, scrum team— en vaste rituelen zoals de stand-up, sprint review en retrospective. Dat levert veel efficiëntie op. Een nadeel van die focus op efficiënt en planmatig werken, is dat het niet goed past bij de ontdekkende aard van innovatie. Het zijn juist de spontane, toevallige, op gevoel gebaseerde ideeën die leiden tot verrassende oplossingen.

Financiering

Wat betreft de financiering van innovatieprojecten heb je als senior management meerdere keuzes: per project, per team of per mijlpaal. Wij adviseren om innovatieteams per kwartaal te financieren. Iedere drie maanden evalueer je of het project voldoende voortgang heeft geboekt om door te gaan, of dat het verstandiger is om het te killen.

De rapportagelijn

In je innovatiestrategie staat ook aan wie het innovatieteam rapporteert. Onze ervaring is dat je de beste resultaten boekt met een innovatiemanager die rechtstreeks rapporteert aan een directeur —bij voorkeur de ceo. Als het team wordt tegengewerkt door de organisatie, dan kan de CEO vanuit zijn of haar hiërarchische positie de weg vrijmaken. Maar ook beslist een CEO makkelijker over bijvoorbeeld budgetten. Tenslotte: innovatie betekent vallen en opstaan. Je hebt daarom een leider nodig die het hoofd koel houdt bij tegenslag.

Box 7. Budget

Hoeveel geld heb je nodig voor innovatie? Dat is sterk afhankelijk van je industrie, én van je ambities. Volgens de meest recente Global Innovation 1000 study van PWC investeerde het moederbedrijf van Google —Alphabet Inc.— 14,6% van de omzet in innovatie, Amazon 12,7%, en Volkswagen 5,7% . Als vuistregel adviseren wij tussen de 3% en 7% van de omzet te reserveren in je innovatiestrategie. Als je uitgaat van gemiddeld 5%, dan budgetteer je met een jaaromzet van € 7 miljoen euro € 350.000 euro per jaar voor innovatie.

Figuur 7: Innovatiebudget als percentage van de omzet van euro’s | Joey Gonesh

Deze tabel is ter illustratie. Je kunt hem gebruiken om te checken of jouw budget realistisch is voor de ambities die je hebt op innovatiegebied.

Box 8. Quick-scan skillset

Wij merken dat managers niet altijd kunnen inschatten welke kennis nodig is om de innovatiehartslag op peil te houden.Daarom voeren wij bij het opstellen van een innovatiestrategie altijd een snelle check uit waarmee we een idee krijgen van het kennisniveau van belangrijke innovatietheoriën. De uitkomst van deze quick-scan skillset kun je meteen gebruiken voor het opstellen van een trainingsprogramma. En dat kan vanalles zijn; van het aanleggen van een innovatiebibliotheek, en het cureren van YouTube video’s, tot het laten trainen van je medewerkers door een professionele partij. Het voordeel van die laatste is dat je sneller meer diepgang bereikt. Consultants illustreren met voorbeelden uit eigen praktijk hoe ze hun kennis toepassen. Dat levert jouw team meer inspiratie en inzicht op dan een boek of een video.

Box 9. Actieplan

Bij dit onderdeel maak je een lijst met concrete acties die je gaat uitvoeren in de komende drie maanden. Deze periode is goed te overzien, en dwingt je bovendien om haalbare acties te formuleren. Een aantal voorbeelden van realistische acties:

  • Een innovatiemanager benoemen en een vierkoppig innovatieteam aanstellen Eigenaar: Denise, deadline: 31 mei 2022.
  • Een ruimte vinden die als Innovatielab kan dienen. Eigenaar: Fajah, deadline: 30 juni 2022.
  • Budget reserveren van € 0,5 miljoen voor 2022. Eigenaar: Jack, deadline: 31 mei 2022.
  • Beslissen welke innovatieprojecten groen, en welke rood licht krijgen. Eigenaar: Denise, deadline: 30 juni 2022.
  • Vijftien medewerkers trainen in design thinking. Eigenaar: Hessel, deadline: 31 juli 2022.

Innovatiestrategie in het kort

Een innovatiestrategie is een plan om op een gestructureerde manier nieuwe dingen te ontwikkelen; producten, diensten, business modellen of processen. Een innovatiestrategie is integraal onderdeel van je bedrijfsstrategie. Een goede innovatiestrategie maakt mensen vrij om nieuwe ideeën te onderzoeken, te testen en op te schalen wanneer ze succesvol zijn.

Het innovatiestrategie canvas helpt je met het verzamelen van input voor jouw innovatiestrategie. Het invullen van de negen onderdelen dwingt je om keuzes te maken, en te vertalen in kortetermijn-acties. Een goede innovatiestrategie helpt je om de verschillende afdelingen op één lijn te krijgen en legt de fundering voor een ronkende innovatiemotor. En die motor heb je niet alleen nodig om snel nieuwe successen te boeken, maar ook om simpelweg te overleven.

In deze video geeft ik drie redenen om aan de slag te gaan met een innovatiestrategie en…wanneer niet.

Innovatie verdient een strategische partner

Een pilotje hier, een experimentje daar: ongestructureerde innovatie-inspanningen maken weinig impact op je organisatiedoelen. Het doet ook geen recht aan het experimentele karakter van innovatie, waarbij je veel, en zeer uiteenlopende business-ideeën bedenkt, test en opschaalt. Friday out of the Box is een strategisch innovatiebureau. Wij helpen ambitieuze leiders bij het formuleren van een innovatiestrategie. Wil jij ook drie jaar of meer vooruitkijken? Wij helpen je innovatie de baas te worden.

Tot Friday!

Jip-innovatieprojectmanager

Jip werkt als projectmanager en business innovator bij Friday out of the Box. Hier ondersteunt zij de consultants met de planning, creatieve conceptontwikkeling, klantonderzoek en het visualiseren van innovatieve oplossingen in (digitale) prototypes. Jip heeft een passie voor ontwerp. 

 

Aan de slag met jullie innovatiestrategie